CKM’de Server Dayıoğlu ile geçmiş zamana yolculuk

Yazar:

Kadıköy Kent Konseyi Tarihi Kültürel Miras ve Kent Belleği Çalışma Grubu, kültürel mirasın izindeki söyleşilerine tüm hızıyla devam ediyor. Bu kapsamda son olarak, Caddebostan Kültür Merkezi’nde sanat tarihçisi Server Dayıoğlu ile “Muvakkithaneler” adlı söyleşi gerçekleştirildi.

“Vakit Nakittir” atasözünün ne kadar anlam yüklü olduğunu iyi biliriz. Hele ki zamanla yarıştığımız bu devirde, neredeyse sadece an’ı yaşamaktan geçmişe böyle bir söyleşi eşliğinde dönmek ve faydalı bilgiler edinmek hayli keyifliydi. Sanat tarihçisi ve aynı zamanda Müzecilik ve Müze İşletmeciliği konusunda yüksek lisans yapan Server Dayıoğlu’nun slayt sunum eşliğinde anlattığı “Muvakkithaneler”, katılımcıların yoğun ilgisiyle karşılandı. Dayıoğlu’nun bu konuda yazmış olduğu “İstanbul Muvakkithaneleri” adlı bir kitabı da bulunmakta.

Server Dayıoğlu

MUVAKKİTHANE NEDİR?

Öncelikle “muvakkithane” sözünün ne anlam içerdiğini açıklayarak sunumuna başlayan Server Dayıoğlu, sistemin nasıl ortaya çıktığını; Emeviler, Büyük Selçuklular ve Osmanlı İmparatorluğu’ndaki dönemleri şöyle ifade etti: “Bütün dinlerde ibadetlerin belli zamanlarda yapılması şartı olmakla beraber İslamiyet, güneşin doğuşuna göre günde beş vakit tayin edilen saatlerde namaz kılınmasını emretmiştir. Bu zorunluluk, İslam devletlerinde muvakkitlik sistemini ortaya çıkarmış ve önemli bir müessese haline getirmiştir. Emeviler ve Büyük Selçuklular döneminde muvakkitlik müessesesi önemini gösterir. Ancak bu devirlerden muvakkithane binası olarak belirlenecek bir eseri bilmiyoruz.

Kadıköy kent konseyi

İLM-İ HEYET, İLM’İ NÜCUM…

Osmanlı İmparatorluğu’nda ise sultanlar, vezirler, devlet adamları ve zengin kişiler tarafından kurulan camiler, medreseler, sıbyan mektepleri, sebiller gibi vakıf yapıları arasında ‘İlm-i heyet’ ve ‘İlm-i Nücum’ (gökler ve yıldızlar ilmi) olarak adlandırılan, astronomi ve astrolojiyle uğraşan, namaz vakitlerini hesaplayıp müezzinlere ve halka bildiren, devlet takvim ve zayiçelerini (yıldızların belli zamandaki yerlerini, durumlarını gösteren çizelge) hazırlayan müesseseler olan muvakkithaneler kurulmuştur.”

KULLANILAN ALETLER…

Gregoryen takvime geçiş, aylar ve saatlerin kapsamlı bir şekilde dönemsel olarak vurgulandığı söyleşide, saatleri ayarlama enstitüsü olan muvakkithanelerde kullanılan aletleri de Server Dayıoğlu şöyle açıkladı: “Dönemin astronomik ve analog bilgisayarı olan usturlaplar, gök cisimlerinin konumuyla ilgili problemleri çözmekte kullanılırdı. Kıblenümalar ise, namaz öncesi kıbleyi gösteren aletlerdi.”

Server Dayıoğlu

Kadıköy Kent Konseyi Tarihi Kültürel Miras ve Kent Belleği Çalışma Grubu, önünden geçerken fark edilemeyen tarihi değerlere sahip çıkarak farkındalık yaratıyor. Grup üyesi de olan sanat tarihçisi Server Dayıoğlu, CKM’de gerçekleşen söyleşide katılımcıların büyük beğenisini kazandı…

Geçmişte 68 adet olan muvakkithanelerden günümüze sadece 29 tanesi gelebilmiş olup, bunların slayt sunum ile tek tek tanıtımı yapıldı. Kadıköy’de ise Caferağa ve süslü yapısıyla Suadiye Camiilerine ait muvakkithaneleri bugün hala görebilmekteyiz…

Server Dayıoğlu

k iletişim yayınları

Beğenebileceğiniz Diğer Haberler

Bir yorum bırakın